GnRH Test voor Operatie: Bewijs dat Chirurgie Werkt

Wat is een GnRH-test en waarom is het essentieel?

Een GnRH-test is een diagnostisch trial van 3-6 maanden waarbij je chemische menopauze krijgt door GnRH-analogen. Dit is een preview van wat een chirurgische menopauze (na verwijdering eierstokken) zou betekenen.

Waarom deze test nodig is voor operatie

Chirurgie is onomkeerbaar:
• Eenmaal verwijderd kun je eierstokken niet terugkrijgen
• Levenslange consequenties (menopauze, HRT nodig)
• Grote impact op lichaam en identiteit
• Bij 5-10% werkt operatie niet (symptomen blijven)

GnRH-test voorkomt onnodige operaties door: Te bevestigen dat je symptomen hormonaal gedreven zijn Te voorspellen of chirurgie effectief zal zijn (90-95% betrouwbaar) Je te laten ervaren hoe leven zonder hormonen voelt Comorbide niet-hormonale aandoeningen op te sporen Te zien of je menopauze-symptomen kunt tolereren

In veel landen is GnRH-test verplicht voordat operatie wordt goedgekeurd (Nederland: niet officieel, maar sterk aanbevolen).

Hoe werkt de GnRH-test?

Het principe

GnRH-analogen schakelen je eierstokken volledig uit → geen oestrogeen/progesteron → kunstmatige menopauze.

Als PMDD echt hormonaal gedreven is:
• Symptomen verdwijnen binnen 2-4 weken
• Je functioneert stabiel (zoals goede fase)
• = Positieve test → operatie zal waarschijnlijk werken

Als symptomen blijven:
• Er is een andere (niet-hormonale) oorzaak
• = Negatieve test → operatie zal NIET helpen

Protocollen: Kort vs Lang

Kort protocol (3 maanden):
• Snelste variant
• Voldoende voor meeste diagnoses
• Minder tijd om menopauze te ervaren

Lang protocol (6 maanden):
• Meer tijd om menopauze-effect te evalueren
• Beter inzicht in langetermijn tolerantie
• Aanbevolen als twijfel over menopauze-hantering

Met of zonder add-back:
• Zonder add-back (eerste 3 maanden): pure test, geen interferentie
• Met add-back (na 3 maanden): test hoe HRT na operatie zal zijn

Het GnRH-test protocol: stap voor stap

Voorbereiding (maand 0)

Baseline tracking:
• Laatste 2 cycli symptomen bijhouden (DRSP)
• Vaststellen baseline-ernst
• Dit wordt vergelijkingsmateriaal

Medisch onderzoek:
• Bloedonderzoek (baseline hormonen)
• DEXA-scan (botdichtheid voor later vergelijking)
• Uitleg protocol en verwachtingen

Psychologische voorbereiding:
• Counseling over test en operatie
• Ondersteuning regelen
• Symptoom-dagboek klaar

Maand 1: Start GnRH + Flare-up

Week 1:
• Eerste GnRH-injectie (meestal Lucrin Depot of Zoladex)
• Start bij dag 1-3 cyclus (ideaal) of elk moment

Week 1-2: Flare-up periode
• Tijdelijke overstimulatie eierstokken
• PMDD-symptomen kunnen verergeren
• Opvliegers, hoofdpijn mogelijk
• Dit is normaal en tijdelijk!

Symptomen flare-up:
• Versterkte PMDD (emotioneel, fysiek)
• Extra prikkelbaarheid
• Angst kan toenemen
• Fysieke klachten (hoofdpijn, misselijkheid)

Hoe ermee omgaan:
• Weten dat dit tijdelijk is (1-2 weken)
• SSRIs doorgaan (indien je die al nam)
• Extra ondersteuning inroepen
• Werk/sociale verplichtingen minimaliseren

Maand 1-2: Down-regulatie

Week 3-4:
• Hormonen beginnen te dalen
• Eierstokfunctie wordt onderdrukt
• Opvliegers starten
• PMDD-symptomen verdwijnen geleidelijk

Week 5-8:
• Volledige hormoononderdrukking bereikt
• Geen cyclus meer
• Stabiele (lage) hormoonspiegels
• Menopauze-symptomen volledig aanwezig
• PMDD-symptomen (bijna) volledig weg

Evaluatie maand 2:
• Zijn PMDD-symptomen verdwenen?
• Hoe zijn menopauze-symptomen?
• Dagboek vergelijken met baseline

Maand 2-3: Pure menopauze observatie

Wat observeer je:
• PMDD-symptomen: Compleet weg? Grotendeels? Onveranderd?
• Menopauze-symptomen: Tolereerbaar? Hinderlijk? Ondraaglijk?
• Kwaliteit van leven: Verbeterd? Gelijk? Verslechterd?
• Functioneren: Werk, relaties, dagelijks leven beter?

Symptoom-monitoring:
• Dagelijks dagboek blijven bijhouden
• Let op eventuele niet-cyclische symptomen (wijzen op ander probleem)
• Monitor fysiek (opvliegers, slaap, energie)
• Monitor mentaal (stemming, angst, concentratie)

Bloedonderzoek maand 3:
• Bevestiging hormoonsuppressie (oestrogeen < 100 pmol/L)
• Evaluatie eventuele bijwerkingen

Maand 3: Evaluatie en besluit

Officiële evaluatie met behandelaar:
• Dagboek reviewen
• Symptoomscore berekenen
• Vergelijken met baseline
• Besluit: positieve of negatieve test?

Positieve test (symptomen zijn weg): → Operatie zal waarschijnlijk werken → Bespreken vervolgstappen

Negatieve test (symptomen bleven): → Operatie zal NIET helpen → Heroverweging diagnose, alternative behandelingen

Maand 4-6 (optioneel): Add-back fase

Waarom add-back toevoegen:
• Testen hoe HRT na operatie zal werken
• Ervaren of add-back symptomen triggert
• Beschermen tegen botverlies (langere test)

Add-back protocol:
• Start oestrogeen (estradiol 1-2 mg/dag)
• Plus progestageen (indien baarmoeder aanwezig)
• Of alleen oestrogeen (als hysterectomie gepland)

Evaluatie add-back:
• Blijven PMDD-symptomen weg?
• Verbeter menopauze-symptomen?
• Triggert hormonen symptomen?

Bij terugkeer symptoms door add-back: → Overweeg operatie met hysterectomie (alleen oestrogeen HRT) → Of zeer lage dosis HRT na operatie → Mogelijk add-back intolerantie

Na de test: Afbouwen

Einde test (maand 3 of 6):
• Laatste injectie (werkt nog 1-3 maanden na)
• Geen verdere injecties
• Lichaam herstelt vanzelf

Maand 1-3 na stop:
• Hormoonproductie herstart geleidelijk
• Eerste eisprong na 2-3 maanden
• PMDD keert terug zodra cyclus herstart

Belangrijk: Plan alternatieve behandeling om PMDD-terugkeer op te vangen:
• SSRI herstart/start
• Anticonceptiepil
• Of direct doorplannen operatie

Resultaten interpreteren

Positieve test: PMDD verdwenen

Criteria positieve test: Minimaal 50% symptoomvermindering (liefst 70-90%) Symptomen verdwenen binnen 4-8 weken na start Stabiel functioneren gedurende test Duidelijk verschil met baseline Geen nieuwe/andere symptomen

Wat betekent dit:
• Diagnose PMDD is correct
• Operatie zal met 90-95% zekerheid werken
• Je bent geschikt kandidaat voor chirurgie
• Hormoonschommelingen waren de oorzaak

Vervolgstappen:
• Bespreek operatie met gynaecoloog
• Plan chirurgische ingreep (oophorectomie ± hysterectomie)
• HRT-plan opstellen
• Psychologische voorbereiding operatie
• Eventueel doorgaan GnRH tot operatie (overbrugging)

Negatieve test: Symptomen bleven (deels)

Criteria negatieve test: NIET: Minder dan 50% symptoomverbetering NIET: Symptomen volledig onveranderd NIET: Nieuwe symptomen ontstonden NIET: Geen verschil met baseline

Wat betekent dit:
• PMDD is niet de (enige) diagnose
• Operatie zal waarschijnlijk niet werken
• Er is een ander (niet-hormonaal) probleem
• Comorbide aandoening overheerst

Mogelijke verklaringen:
• Verkeerde diagnose: Geen PMDD maar:
- Chronische depressie/angststoornis - Bipolaire stoornis - Borderline persoonlijkheidsstoornis - ADHD (symptomen lijken cyclisch door hormonale invloed)

• PMDD + comorbide aandoening:
- PMDD verergert onderliggende depressie - Alleen hormonaal deel verdwijnt (niet genoeg) - Behandel eerst comorbide aandoening

• Test-gerelateerde factoren:
- Te kort (evalueer langer) - Onvoldoende hormoonsuppressie (check bloedwaarden) - Stress/life events tijdens test

Vervolgstappen:
• Geen operatie (zou niet helpen)
• Heroverweging diagnose met psychiater
• Behandeling comorbide aandoening
• Alternatieve PMDD-behandelingen (SSRI, leefstijl)
• Eventueel second opinion

Gemengde resultaten: Gedeeltelijke verbetering

Criteria gemengd: LET OP: 50-70% symptoomverbetering (niet voldoende) LET OP: Sommige symptomen weg, andere niet LET OP: Verbetering maar niet stabiel LET OP: Nieuwe symptomen (menopauze moeilijk te tolereren)

Wat betekent dit:
• PMDD is deels hormonaal gedreven
• Er speelt meer dan alleen PMDD
• Operatie zal helpen maar niet volledig

Mogelijke verklaringen:
• PMDD + onderliggende depressie/angst
• PMDD + ADHD
• PMDD + PTSS
• Menopauze-symptoms te zwaar (overheersen)

Vervolgstappen:
• Optie A: Behandel eerst comorbide conditie, dan her-evalueer operatie
• Optie B: Operatie overwegen als PMDD-deel ernstig genoeg is (realistische verwachtingen!)
• Optie C: Alternatieve PMDD-behandeling (gecombineerd met behandeling comorbiditeit)

Symptoom tracking tijdens test

Wat track je?

Emotionele symptomen (dagelijks 1-6 schaal):
• Depressieve stemming
• Angst/spanning
• Prikkelbaarheid/boosheid
• Stemmingswisselingen
• Gevoel overweldigd
• Concentratieproblemen

Fysieke symptomen:
• Opvliegers (aantal/dag, ernst)
• Nachtelijk zweten
• Energieniveau
• Slaap kwaliteit
• Hoofdpijn
• Andere pijn

Functioneren:
• Werk/productiviteit (1-10)
• Relaties/sociaal (1-10)
• Zelfzorg/huishouden (1-10)
• Algemene kwaliteit van leven (1-10)

Tools voor tracking

Optie 1: DRSP formulier (zoals bij diagnose)
• Dagelijkse symptoomscore
• Wetenschappelijk gevalideerd
• Vergelijkbaar met baseline

Optie 2: Simpel dagboek
• Vrije beschrijving dag
• Belangrijkste gebeurtenissen
• Hoe voel je je emotioneel en fysiek

Optie 3: App (Me v PMDD, Clue, etc.)
• Makkelijk dagelijks invoeren
• Grafieken en trends
• Delen met behandelaar

De PMDD Veerkracht App helpt je met cyclus tracking, symptoom monitoring en het bijhouden van je behandeling. Lees meer over DRSP invullen voor een uitgebreide gids over symptoom tracking.

Belangrijk: Wees eerlijk en consistent. Dit bepaalt je toekomst!

Menopauze-symptomen tijdens test

Verwachte symptomen

Opvliegers (80-90%):
• Plots warm gevoel, rood gezicht
• Zweten
• Hartkloppingen
• Meerdere keren per dag
• Vooral 's nachts hinderlijk

Vaginale droogheid (70%):
• Droog, jeukend gevoel
• Pijn bij seks
• Verhoogd blaasontsteking risico

Slaapproblemen (60%):
• Door nachtelijk zweten
• Moeilijk inslapen
• Vaak wakker

Andere:
• Stemmingswisselingen (menopauze-related, niet PMDD)
• Gewrichtsklachten
• Hoofdpijn
• Concentratieproblemen
• Vermoeidheid

Hoe ermee omgaan (zonder add-back)

Opvliegers:
• Laagjeskleding
• Koele slaapkamer (16-18°C)
• Ventilator
• Vermijd triggers (cafeïne, alcohol, pittig eten)
• Paracetamol bij hoofdpijn

Vaginale droogheid:
• Lokaal (niet-hormonaal) glijmiddel
• Veel water drinken
• Losse katoenen ondergoed

Slaapproblemen:
• Koele lakens (katoen/bamboe)
• Slaaphygiëne optimaliseren
• Eventueel melatonine

Algemeen:
• Veel bewegen (vermindert opvliegers)
• Gezonde voeding
• Mindfulness/ontspanning
• Sommige vrouwen gebruiken omega-3 en vitamine E (bespreek met arts)

Let op: Dit zijn tijdelijke symptomen voor de test. Na operatie krijg je HRT die deze verlicht.

Kosten GnRH-test

Nederland

GnRH-analogen:
• €400-600 per injectie (1-maands)
• €1200-1500 per injectie (3-maands)
• 3 maanden test: €1200-1800
• 6 maanden test: €2400-3600

Vergoed: Via basisverzekering (na eigen risico) Bij medische indicatie door specialist

Extra kosten:
• Consults gynaecoloog/psychiater (vergoed)
• Bloedonderzoek (vergoed)
• DEXA-scan (vergoed bij indicatie)

België

Vergoed via mutualiteit (RIZIV/INAMI)
• Remgeld afhankelijk van product
• Specialist moet voorschrijven

Psychologische aspect van de test

Emotionele uitdagingen

Flare-up periode (week 1-2):
• Symptomen verergeren tijdelijk
• Angst dat het niet werkt
• Twijfel aan beslissing
• Gebruik emotieregulatie technieken om hiermee om te gaan

Wachten op effect (week 3-6):
• Ongeduld
• Twijfel of het werkt
• Menopauze-symptomen moeilijk
• Track je symptomen via DRSP of de PMDD Veerkracht App

Realisatie (maand 2-3):
• Bij positieve test: opluchting maar ook rouw (verlies vruchtbaarheid)
• Bij negatieve test: teleurstelling, verwarring, wat nu?
• Zelfcompassie is belangrijk in deze fase

Support tijdens test

Essentieel:
• Partner/familie/vrienden op de hoogte
• Regelmatig contact met behandelaar
• Peer support via het PMDD Veerkracht Programma community
• Mogelijk psychologische counseling

Bij negatieve test:
• Rouwproces (verlies van "oplossing")
• Heroriëntatie op diagnose en andere behandelopties
• Extra psychologische ondersteuning

Veelgestelde vragen

"Kan de test fout zijn?" Zelden. Bij juiste uitvoering is betrouwbaarheid 90-95%. False negatives kunnen bij onvoldoende hormoonsuppressie (check bloedwaarden). False positives zijn zeer zeldzaam.

"Wat als ik twijfel tijdens de test?" Geef het minimaal 3 maanden. De eerste maand is flare-up en aanpassing. Echte effect zie je maand 2-3.

"Moet ik stoppen met werken tijdens test?" Niet noodzakelijk. Eerste 2-3 weken kan pittig zijn (flare-up + aanpassing). Daarna vaak beter functioneren dan met PMDD. Overleg werkgever over flexibiliteit.

"Kan ik zwanger worden tijdens test?" Zeer onwaarschijnlijk maar niet onmogelijk (especially eerste maand). Gebruik anticonceptie (condooms, geen hormonale pil - interfereert met test).

"Wat als add-back symptomen triggert?" Dit is waardevolle informatie! Betekent dat je zeer hormoon-sensitief bent. Na operatie kun je zeer lage dosis HRT proberen of alleen-oestrogeen (als hysterectomie).

Checklist: Ben je klaar voor GnRH-test?

Medisch:
• PMDD-diagnose bevestigd (minimaal 2 cycli DRSP)
• Conservatieve behandelingen geprobeerd
• Operatie wordt overwogen
• Baseline symptoomtracking gedaan

Praktisch:
• Financiën geregeld (verzekering)
• Werk geïnformeerd (mogelijk extra flexibiliteit nodig)
• Symptoom-dagboek gereed
• 3-6 maanden tijd beschikbaar

Emotioneel:
• Begrip van test en implicaties
• Support systeem op de hoogte
• Voorbereiding op mogelijk negatief resultaat
• Counseling beschikbaar indien nodig

Na de test: Vervolgstappen

Bij positieve test

Operatie plannen:
• Verwijzing gynaecoloog (indien nog niet)
• Operatie-intake en planning
• Overbrugging (mogelijk doorgaan GnRH tot operatie)
• HRT-plan maken
• Psychologische voorbereiding

Tijdlijn:
• Wachtlijst operatie: 3-12 maanden (afhankelijk ziekenhuis/urgentie)
• Overweeg doorgaan GnRH (overbrugging)

Bij negatieve test

Heroverweging diagnose:
• Psychiater consult (tweede opinie)
• Uitgebreide psychiatrische diagnostiek
• Evalueer comorbiditeiten
• Overweeg tweede GnRH-test (langer, of andere timing)

Alternatieve behandelingen:
• SSRIs + psychotherapie (voor comorbide aandoening)
• DBT (bij emotieregulatie problemen)
• ADHD-behandeling (indien relevant)
• Leefstijlaanpassingen

Bij gemengde resultaten

Multidisciplinair overleg:
• Gynaecoloog + psychiater + psycholoog
• Evalueer: is gedeeltelijke verbetering genoeg voor operatie?
• Overweeg: eerst behandelen comorbiditeit, dan her-evalueren

Belangrijke vragen aan je behandelaar

Voor start test:
• Welk GnRH-analoog en welke frequentie?
• Hoe lang duurt de test (3 of 6 maanden)?
• Wanneer starten we add-back (indien van toepassing)?
• Hoe vaak zijn controles nodig?
• Wat zijn criteria voor positieve/negatieve test?
• Wat gebeurt er na de test (bij positief EN negatief resultaat)?
• Hoe overbruggen we tot operatie bij positieve test?

---

*Dit artikel is bedoeld voor educatieve doeleinden. De GnRH-test moet altijd onder begeleiding van een gynaecoloog en/of psychiater. Dit is een belangrijke stap met grote implicaties - neem de tijd om goed geïnformeerd te beslissen.*

Laatste update: November 2024 Leestijd: 16 minuten Medisch gereviewed: In afwachting