Wat is PMDD? Complete Gids: Symptomen, Oorzaken en Behandeling

Wat is PMDD? Een Introductie

PMDD staat voor Premenstruele Dysfore Stoornis (Premenstrual Dysphoric Disorder). Het is een ernstige hormonale aandoening die wordt gekenmerkt door intense emotionele en fysieke symptomen die optreden in de luteale fase van de menstruatiecyclus - meestal één tot twee weken voor de menstruatie.

PMDD in Cijfers

• Prevalentie: 3-8% van vrouwen in de vruchtbare leeftijd
• Leeftijd: Meestal tussen 25-35 jaar, maar kan op elke leeftijd na de eerste menstruatie optreden
• Impact: Kan het dagelijks functioneren, relaties, werk en levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden
• Erkenning: Officieel erkend in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) sinds 2013

Het Belang van Herkenning

Veel vrouwen met PMDD worden jarenlang niet gediagnosticeerd of krijgen een verkeerde diagnose (zoals depressie of angststoornis). Dit komt omdat:
• PMDD relatief onbekend is bij veel zorgverleners
• Symptomen cyclisch zijn en kunnen worden gemist
• Vrouwen hun eigen lijden normaliseren
• Schaamte om over menstruatie-gerelateerde klachten te praten

PMDD vs PMS: Het Verschil

Wat is PMS?

PMS (Premenstrueel Syndroom) is een veelvoorkomende aandoening die 75-90% van vrouwen treft. Symptomen zijn meestal mild tot matig en omvatten:
• Lichte stemmingswisselingen
• Milde fysieke klachten (krampen, opgeblazen gevoel)
• Gevoelige borsten
• Vermoeidheid

Wat maakt PMDD Anders?

PMDD is NIET "gewoon PMS" - het is een ernstige medische aandoening met:

1. Ernstigere Symptomen
• PMDD-symptomen zijn zo intens dat ze het dagelijks functioneren verstoren
• Relaties, werk, school en sociale activiteiten worden beïnvloed
• Symptomen zijn niet "normaal" of "te verwachten"

2. Emotionele Intensiteit
• PMDD veroorzaakt vaak extreme emotionele reacties
• Depressieve gevoelens kunnen zo ernstig zijn dat ze lijken op een depressieve episode
• Angst en paniek kunnen overweldigend zijn

3. Medische Erkenning
• PMDD is opgenomen in de DSM-5 als officiële diagnose
• Vereist specifieke diagnostische criteria
• Kan worden behandeld met bewezen effectieve methoden

4. Functionele Beperking
• PMDD-symptomen interfereren significant met dagelijkse activiteiten
• Vrouwen met PMDD rapporteren vaak dat ze "niet zichzelf" zijn tijdens de luteale fase
• Kwaliteit van leven wordt aanzienlijk verminderd

De Symptomen van PMDD

Volgens de DSM-5 diagnostische criteria moeten er minimaal 5 symptomen aanwezig zijn, waarvan ten minste 1 emotioneel symptoom, die optreden in de week voor de menstruatie en verdwijnen binnen enkele dagen na het begin van de menstruatie.

Emotionele en Gedragssymptomen

1. Stemmingswisselingen
• Intense emotionele schommelingen
• Van verdriet naar woede naar angst binnen uren
• Gevoel van controleverlies over emoties

2. Prikkelbaarheid of Woede
• Extreme prikkelbaarheid die relaties beïnvloedt
• Woede-uitbarstingen die niet in verhouding staan tot de situatie
• Moeite met het beheersen van boosheid

3. Depressieve Gevoelens
• Gevoelens van verdriet, hopeloosheid of waardeloosheid
• Zelfkritiek en negatieve gedachten
• In sommige gevallen: suïcidale gedachten (zoek onmiddellijk hulp via 113 of maak een veiligheidsplan)

4. Angst en Spanning
• Overweldigende gevoelens van angst
• Paniekaanvallen
• Hypervigilantie (constant alert zijn op gevaar)

5. Verminderde Interesse
• Verlies van interesse in dagelijkse activiteiten
• Minder plezier in hobby's, werk of sociale contacten
• Moeite met het onderhouden van relaties

6. Concentratieproblemen
• Moeite met focussen op taken
• "Brain fog" - gevoel alsof je hersenen niet goed werken
• Vergeetachtigheid

7. Vermoeidheid
• Extreme vermoeidheid of gebrek aan energie
• Moeite met opstaan of dagelijkse taken voltooien
• Overweldigend gevoel van uitputting

8. Veranderingen in Eetlust
• Eetbuien of voedselcravings
• Verhoogde eetlust, vooral voor zoet of zout voedsel
• Of juist verlies van eetlust

9. Slaapproblemen
• Slapeloosheid
• Overmatig slapen
• Rusteloze slaap of nachtmerries

10. Gevoel van Overweldiging
• Gevoel dat alles te veel is
• Moeite met het omgaan met dagelijkse stress
• Gevoel van controleverlies

Fysieke Symptomen

1. Buikklachten
• Menstruatiekrampen (vaak ernstiger dan normaal)
• Opgeblazen gevoel
• Buikpijn

2. Borstklachten
• Gevoelige of gezwollen borsten
• Pijn bij aanraking
• Spanning in de borsten

3. Hoofdpijn
• Spanningshoofdpijn
• Migraine-achtige hoofdpijn
• Aanhoudende hoofdpijn

4. Spier- en Gewrichtspijn
• Algemene spierpijn
• Gewrichtspijn
• Stijfheid

5. Andere Fysieke Symptomen
• Duizeligheid
• Misselijkheid
• Huidproblemen (acne, uitslag)

Wanneer Treden Symptomen Op?

Het Cyclische Patroon

PMDD-symptomen volgen een voorspelbaar patroon:

Folliculaire Fase (Dag 1-14):
• Symptomen zijn afwezig of minimaal
• Vrouwen voelen zich "normaal" of zelfs goed
• Energie en stemming zijn stabiel

Luteale Fase (Dag 15-28, vóór menstruatie):
• Symptomen beginnen meestal 7-14 dagen voor de menstruatie
• Intensiteit neemt toe naarmate de menstruatie nadert
• Piek van symptomen: 2-3 dagen voor menstruatie

Menstruatie (Dag 1-5):
• Symptomen verdwijnen meestal binnen 24-48 uur na het begin van de menstruatie
• Soms blijft er een "hangover" gevoel bestaan voor enkele dagen

Belangrijk: Dit patroon herhaalt zich elke maand, maand na maand.

Oorzaken van PMDD: Wat We Weten

De exacte oorzaak van PMDD is nog niet volledig begrepen, maar onderzoek suggereert verschillende factoren:

1. Abnormale Reactie op Hormonale Schommelingen

Normale Hormonale Cyclus:
• Oestrogeen en progesteron fluctueren tijdens de cyclus
• Deze schommelingen zijn normaal en gezond
• De meeste vrouwen hebben geen problemen met deze veranderingen

Bij PMDD:
• Vrouwen met PMDD hebben een abnormale, versterkte reactie op normale hormonale schommelingen
• Het lichaam reageert overdreven op progesteron en allopregnanolone (een metaboliet van progesteron)
• Dit veroorzaakt de intense symptomen

2. Allopregnanolone en GABA-A Receptoren

Allopregnanolone:
• Wordt geproduceerd uit progesteron tijdens de luteale fase
• Normaal gesproken: kalmerend effect (bindt aan GABA-A receptoren)
• Bij PMDD: paradoxale reactie - in plaats van kalmerend werkt het activerend en angstopwekkend

Onderzoek toont aan:
• Vrouwen met PMDD hebben veranderde GABA-A receptor functie
• Allopregnanolone veroorzaakt bij PMDD angst en prikkelbaarheid in plaats van rust
• Dit verklaart waarom symptomen optreden tijdens de luteale fase

3. Serotonine Disfunctie

Serotonine:
• Neurotransmitter die stemming, slaap, eetlust en emoties reguleert
• Onderzoek suggereert dat PMDD samenhangt met serotonine dysfunctie

Bij PMDD:
• Hormonale schommelingen beïnvloeden serotonine beschikbaarheid
• Dit leidt tot stemmingswisselingen, angst en depressieve gevoelens
• Dit verklaart waarom SSRIs (serotonine heropname remmers) effectief zijn

4. Genetische Factoren

Familiegeschiedenis:
• PMDD komt vaker voor bij vrouwen met een familiegeschiedenis van PMDD of PMS
• Onderzoek suggereert genetische component
• Specifieke genvarianten worden onderzocht

5. Omgevings- en Leefstijlfactoren

Risicofactoren:
• Stressvolle levensgebeurtenissen
• Trauma (vooral in de kindertijd)
• Roken
• Obesitas
• Gebrek aan beweging

Belangrijk: Deze factoren verklaren PMDD niet volledig, maar kunnen symptomen verergeren.

Diagnose van PMDD

DSM-5 Diagnostische Criteria

Voor de diagnose PMDD moeten alle van de volgende criteria worden voldaan:

Criterium A: Minimaal 5 van de volgende symptomen moeten aanwezig zijn in de week voor de menstruatie (en verdwijnen binnen enkele dagen na het begin):

• Markante stemmingswisselingen
• Markante prikkelbaarheid of woede
• Markante depressieve stemming of gevoelens van hopeloosheid
• Markante angst of spanning
• Verminderde interesse in dagelijkse activiteiten
• Subjectief gevoel van moeilijkheden met concentreren
• Lethargie, snelle vermoeidheid of gebrek aan energie
• Markante verandering in eetlust
• Hypersomnie (overmatig slapen) of slapeloosheid
• Gevoel van overweldiging of controleverlies
• Fysieke symptomen (borstpijn, spierpijn, opgeblazen gevoel, gewichtstoename)

Criterium B: Minimaal 1 symptoom moet emotioneel zijn (1-4)

Criterium C: Symptomen interfereren significant met werk, school, sociale activiteiten of relaties

Criterium D: Symptomen zijn niet verergering van een andere aandoening

Criterium E: Criterium A moet worden bevestigd door dagelijkse beoordeling gedurende minimaal 2 symptomatische cycli

Het Belang van Symptoomtracking

Waarom Tracking Essentieel Is:

• Bevestigt het Patroon: Toont aan dat symptomen cyclisch zijn
• Sluit Andere Aandoeningen Uit: Helpt onderscheid maken tussen PMDD en andere stemmingsstoornissen
• Helpt bij Diagnose: Zorgverleners hebben objectieve data nodig
• Monitort Behandeling: Toont of behandeling effectief is

Hoe te Tracken:
• Gebruik een symptoomdagboek (zoals de DRSP - Daily Record of Severity of Problems)
• Noteer dagelijks je symptomen en hun intensiteit via de PMDD Veerkracht App
• Track minimaal 2-3 cycli voor diagnose
• Noteer ook wanneer je menstruatie begint

Andere Aandoeningen Uitsluiten

Differentiële Diagnose:
• Depressieve stoornis (niet cyclisch)
• Angststoornis (niet cyclisch)
• Bipolaire stoornis
• Schildklierproblemen
• Perimenopauze
• Andere hormonale aandoeningen

Belangrijk: Een zorgverlener moet andere oorzaken uitsluiten voordat PMDD wordt gediagnosticeerd.

Behandelopties voor PMDD

1. Medicamenteuze Behandeling

SSRIs (Selectieve Serotonine Heropname Remmers):
• Eerste keus behandeling voor PMDD
• Effectief bij 60-75% van vrouwen
• Werken vaak binnen 1-3 dagen (veel sneller dan bij depressie)
• Voorbeelden: Sertraline, Fluoxetine, Paroxetine
• Intermitterende behandeling mogelijk: Alleen innemen tijdens luteale fase

Anticonceptiepillen:
• Bepaalde pillen (met drospirenon) zoals Yaz kunnen helpen
• Reguleren hormonale schommelingen
• Effectief bij sommige vrouwen, niet bij alle

Andere Medicatie:
• GnRH-analogen (bij therapieresistente PMDD)
• Spironolactone (kan helpen bij fysieke symptomen)

Belangrijk: Medicatie moet altijd worden voorgeschreven en begeleid door een zorgverlener.

2. Psychotherapie

Cognitieve Gedragstherapie (CGT):
• Helpt bij het omgaan met negatieve gedachten
• Leert copingstrategieën voor emotieregulatie
• Effectief bij emotionele symptomen
• Kan worden gecombineerd met medicatie

Andere Therapievormen:
• Dialectische Gedragstherapie (DBT) - voor intense emoties
• Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR)
• Interpersoonlijke Therapie

3. Leefstijlinterventies

Beweging:
• Regelmatige lichaamsbeweging kan symptomen verminderen
• Matig intensieve beweging (30 minuten, 3-5x per week)
• Helpt bij stemming, slaap en energie

Voeding:
• Regelmatige maaltijden (stabiliseert bloedsuiker)
• Verminder cafeïne en alcohol
• Voldoende eiwitten en complexe koolhydraten
• Sommige vrouwen rapporteren verbetering met specifieke diëten

Slaap:
• Voldoende slaap (7-9 uur per nacht)
• Regelmatig slaapritme
• Goede slaaphygiëne

Stressmanagement:
• Mindfulness en meditatie
• Ademhalingsoefeningen
• Yoga of andere ontspanningstechnieken

Het PMDD Veerkracht Programma integreert al deze leefstijlaanpassingen in een gestructureerd 12-weken programma met dagelijkse ondersteuning.

4. Supplementen (Onderzoek)

Onderzoek suggereert mogelijk effect van:
• Calcium (1200mg/dag)
• Magnesium
• Vitamine B6
• Omega-3

Belangrijk: Bespreek supplementen altijd met je zorgverlener. Bewijs is beperkt en interacties met medicatie zijn mogelijk.

Impact op Dagelijks Leven

Relaties

PMDD kan relaties ernstig beïnvloeden:
• Prikkelbaarheid en woede kunnen conflicten veroorzaken
• Emotionele afstandelijkheid kan partners confronteren
• Seksuele interesse kan afnemen
• Communicatie wordt moeilijker

Belangrijke hulpbronnen:
• Praten met je partner
• Vriendschappen onderhouden
• Zelfcompassie voor omgaan met schuldgevoelens

Werk en School

PMDD kan functioneren op werk of school beïnvloeden:
• Concentratieproblemen
• Verminderde productiviteit
• Absentie tijdens luteale fase
• Moeite met deadlines en verplichtingen

Ondersteuning:
• Bespreek met werkgever of school (indien comfortabel) - zie werk en PMDD
• Overweeg aanpassingen tijdens luteale fase
• Plan belangrijke taken in folliculaire fase met hulp van cyclus tracking via de PMDD Veerkracht App

Geestelijke Gezondheid

PMDD kan leiden tot:
• Gevoelens van isolatie
• Zelfkritiek en schuldgevoelens - leer zelfcompassie
• Angst voor de volgende cyclus
• Depressieve gevoelens - gebruik emotieregulatie technieken

Het PMDD Veerkracht Programma biedt uitgebreide ondersteuning voor alle aspecten van leven met PMDD.

Belangrijk: PMDD is een medische aandoening, geen karakterfout. Je bent niet "zwak" of "dramatisch".

Wanneer Hulp Zoeken?

Zoek Onmiddellijk Hulp Als:

• Je hebt suïcidale gedachten of plannen
• Je denkt aan zelfbeschadiging
• Symptomen zijn zo ernstig dat je niet meer kunt functioneren
• Je voelt je volledig overweldigd

Crisis Hulp:
• 113 Zelfmoordpreventie: 0800-0113 (gratis, 24/7)
• 112 (spoed)
• Je huisarts of spoedeisende hulp

Zoek Hulp Als:

• Symptomen interfereren met je dagelijks leven
• Relaties worden beïnvloed
• Werk of school lijdt eronder
• Je vermoedt dat je PMDD hebt
• Je wilt behandeling starten

Waar Naartoe:
• Je huisarts (eerste stap)
• Gynaecoloog
• Psychiater of psycholoog (gespecialiseerd in PMDD, indien mogelijk)

Veelgestelde Vragen

"Is PMDD hetzelfde als PMS?" Nee. PMDD is een ernstige medische aandoening met veel intensere symptomen die het dagelijks functioneren verstoren. PMS is milder en komt veel vaker voor.

"Kan PMDD worden genezen?" PMDD kan niet worden "genezen" in de traditionele zin, maar kan effectief worden behandeld. Veel vrouwen vinden met behandeling aanzienlijke verlichting van symptomen.

"Moet ik medicatie nemen?" Niet noodzakelijk. Behandeling is individueel. Sommige vrouwen hebben baat bij leefstijlinterventies alleen, anderen hebben medicatie nodig. Bespreek opties met je zorgverlener.

"Werkt behandeling bij iedereen?" Nee, helaas niet. PMDD is complex en wat voor de één werkt, werkt niet voor de ander. Het kan tijd kosten om de juiste behandeling te vinden. Geduld en doorzettingsvermogen zijn belangrijk.

"Kan ik nog kinderen krijgen met PMDD?" Ja, PMDD heeft geen invloed op vruchtbaarheid. Tijdens zwangerschap verdwijnen PMDD-symptomen meestal (geen ovulatie = geen luteale fase). Na de bevalling kunnen symptomen terugkeren.

"Is PMDD mijn schuld?" Absoluut niet. PMDD is een medische aandoening, geen karakterfout of zwakte. Je hebt dit niet veroorzaakt en je kunt het niet "willen" weg.

---

*Dit artikel is bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt geen medisch advies. PMDD is een ernstige medische aandoening die professionele diagnose en behandeling vereist. Bespreek symptomen en behandelopties altijd met je arts, gynaecoloog of psychiater.*

Laatste update: November 2025 Leestijd: 15 minuten